Паян Элӗк районӗнчи Хирлеппуҫ ялӗнче фельдшерпа акушер пункчӗ уҫӑлнӑ. Хӗрлӗ хӑйӑва касма ялти чи яшшине — Саша Ильина (пулӑм пирки хыпарланинче пӗчӗкскерӗн ҫулӗ пирки, шел те, асӑнман. Сӑнӳкерчӗк тӑрӑх хакласан ҫулталӑксенчи ача евӗр курӑнать) тата ялта фельдшерта 26 ҫул тӑрӑшнӑ Федора Петровӑна шаннӑ. Федора Максимовна унчченхи кивӗ ҫуртра хӗлле сахал мар шӑннине аса илнӗ. «Халӗ кунта лайӑх ӑшӑтаҫҫӗ тата ҫутӑ пӳлӗмсем кӑна мар. Вӗри шыв та пур. Пурӑн, ӗҫле, савӑн кӑна», — тенӗ вӑл.
Хӑй ӗҫне вӑхӑтӗнче чунне парӑнса пурнӑҫланӑ ватӑ сӑмахӗ ҫумне мӗнех хушса калайӑн? Хальхи вӑхӑтри тухтӑрсем те хӑйсен тивӗҫне ӗлӗкхисем евӗрех ӑш пиллӗн те кӑмӑллӑн пурнӑҫлаччӑр тесси кӑна юлать-тӗр…
Сӑнсем (12)
Паян, ҫурлан 20-мӗшӗнче Элӗк районӗнчи Тури Юлӑш ялта пурӑнакан Тӑван Ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи ветеранӗ, тыл ӗҫченӗ Филимонова Марфа Филимоновна хӑйӗн 90 ҫулхи юбилейне паллӑ тӑвать. Ҫак пысӑк та савӑнӑҫлӑ пулӑмпа саламлама ват кинемей патне социаллӑ ыйтӑвӗпе ӗҫлекен пайӗн администраци пуҫлӑхӗн ҫумӗ, вӗренӳ, социаллӑ аталану, ҫамрӑк политики, культура тата спорт пайӗн пуҫлӑхӗ Эдуард Николаев, Элӗк районӗнчи халӑхӑн социаллӑ хӳтелӳ пайӗн пуҫлӑхӗ Галина Григорьева, Чӑваш Сурӑм ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӑн ҫумӗ Мария Романова, районти ветерансен канашлӑвӗн председателӗ Анатолий Тимофеев килсе ҫитнӗ. Эдуард Владимирович юбиляршӑна Раҫҫей Федрацийӗн президенчӗ Владимир Путин ярса панӑ персоналлӑ ҫырӑва алла тытарнӑ. «Шурӑмпуҫ» фольклор коллективӗ Марфа Филимоновна илемлӗ юрӑсем шӑрантарса саламларӗ.
Ватӑ кинемей ҫӗршыва уссӑлӑх кӳрес тесе хӑй ҫуралса ӳснӗ Элӗк районӗнчи Утаркасси ялӗн колхозӗнче нумай ҫул хушши ӗҫлесе пурӑннӑ. Пенсине тухсан Марфа Филимоновна хӑйӗн пӗртен-пӗр хӗрӗ патне Тури Юлӑш яла куҫса килнӗ.
Ҫурлан 17-мӗшӗнче Элӗк районӗнчи Юнтапа ял вулавӑшӗнче ҫӗнӗ чӑваш кӗнекин кунӗ иртнӗ. Вулавӑш пулӑшӑвӗпе усӑ куракансене Чӑваш кӗнеке издательстви пичетлесе кӑларнӑ ҫӗнӗ кӑларӑмсемпе паллаштарнӑ. Вӗсем хушшинче чӑваш халӑх историне ҫутатса паракан кӗнекесем: Н.И. Ашмаринӑн «Пӑлхарсемпе чӑвашсем» (выр. «Болгары и чуваши»), «Халӑх ӑстисен опытӗнчен» (выр. «Из опыта народных мастеров») ятарлӑ альбом ярӑмӗ, Элӗк районӗнче ҫуралса ӳснӗ, Раҫҫей патӑрӗ, космонавт Н.М.Бударин ҫинчен пичетлесе кӑларнӑ «Николай Бударин космонавт: Ман орбита вӗҫӗ-хӗррисӗр...» (выр. «Космонавт Николай Бударин: Моя орбита бесконечная…».
Шӑпӑрлансене сӑрӑллӑ, хитре кӗнекесем чуна кайнӑ: «Чӑваш халӑх юмахӗсем», Елена Нарпи ҫырнӑ «Салтак тӳммипе талпиҫен» юмахӗ, Урмарта ҫуралса ӳснӗ Т. Дорофеева сӑвӑҫ сӑввисем «Пур ҫул та — Вӑрмаралла» тата «Летушка» калавсен пуххи. Пӗтӗмпе чӑваш тата вырӑс чӗлхипе пичетленсе тухнӑ 26 кӗнеке вулавӑш ҫӳлекӗсенче вырӑн тупнӑ.
Ҫӗнӗ кӗнекесемпе вулавӑша ҫӳрекен 8 ҫын паллашнӑ, 16 кӗнеке вара хӑйӗн пӗрремӗш вулакансен аллине лекнӗ.
Элӗк районӗнчи Питӗшкасси ял тӑрӑхӗн администрацийӗнче вӑй хуракансем кашни эрнекун тавралӑха тирпей-илем кӗртме тухаҫҫӗ. Ара чӑн та, алла усса ларсан тасамарлӑх айне ним мар путӑн. Типтерлӗ те илемлӗ лаптӑксем вара куҫа та сӑвӑнтараҫҫӗ.
Ял администрацийӗнчи ӗҫченсен хастарлӑхӗ ытти ял халӑх ҫыннисене те витӗм кӳрет — ӗҫе кура вӗсем те хутшӑнаҫҫӗ. «Тирпейлӗ ҫӗрте пурӑнма та аван», — пӗлтереҫҫӗ ӗҫчен ҫынсем.
Сӑнсем (7)
Ҫул-йӗре юсаса-ҫӗнетсе тӑни аван-ха. Анчах те технологие пӑхӑнманнипе, те урӑх сӑлтава пула ҫӗнӗ ҫулсем ҫинчех кӗҫех йӗр каять, шӑтӑк-путӑк пулса юлать. Йывӑр машинӑсем те ҫула перекетлеме пӗлменни пур-тӑр-ха: кӗрлӗ-ҫурлӑ хутласан чӑтаймасть пулинех…
Ҫак кунсенче Чӑвашавтодорӑн ҫул-йӗр лабораторийӗ Вӑрнар тата Элӗк районӗсенчи ҫул пахалӑхне тӗрӗслеме тухнӑ. Элӗкри Совет урамӗнчи асфальтпа бетон сийӗ 3,8 сантиметрпа танлашать тесе пӗлтернӗ. Те ҫителӗклӗ ӗнтӗ вӑл, те ҫукрах — специалист мар та, калама хӗн. Вӑрнар районӗнчи Яхакассине те ҫитнӗ. Асфальт пахалӑхне виҫӗ талӑкра тӗрӗслесе пӗтермелле-мӗн.
Унчченрех агитбригадӑсем уй-хирпе ферма тӑрӑх юрласа та ташласа ҫӳретчӗҫ. Хӑш-пӗр ҫӗрти культура учрежденийӗсем халӗ те ун пек йӑлана тытса пыма шухӑшлаҫҫӗ иккен. Акӑ, Элӗк районӗнчи «Пучах» агитбригада ҫывӑх вӑхӑтра ҫула тухма пуҫтарӑнать. Район администрацийӗ хыпарланӑ тӑрӑх, ушкӑн культура учрежденийӗсем ҫук ялсене ҫитме палӑртать иккен. Хӑҫан каяссине те палӑртса хунӑ — ҫак уйӑхӑн 12-16-мӗшӗсенче.
Юрласа та ташласа кӑтартнипех ҫырлахмӗҫ вӗсем. Районӑн социаллӑ хӳтлӗх пайӗн пуҫлӑхӗ Галина Григорьева вырӑнтисене кӑсӑклантаракан ыйтусене уҫӑмлатма пулӑшӗ.
Тӗлпулу ыран, ҫурлан 12-мӗшӗнче, Атмалкасси ялӗнчен пуҫланӗ. Ҫурлан 13-мӗшӗнче Качалов ялне, 14-мӗшӗнче Павлушкӑне тата Шавранчӑка, 15-мӗшӗнче Шуркассине тата Ҫулавӑҫне, 16-мӗшӗнче Атайкассине тата Мӑн Шӗвӗше ҫитмелле.
Кӑҫалхи ҫур ҫулта учительсен уйӑхри вӑтам ӗҫ укҫи 22 пин тенке ларнӑ. Пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен ку вӑл 40 процента яхӑн пысӑкрах-мӗн. Ача пахчисенчи воспитательсен те кӳренме сӑлтав ҫук — вӗсем халӗ вӑтамран 17 пин тенкӗ илеҫҫӗ. Сӑмах май, вӗсене 63,5 процент ӳстерсе панӑ. Ачасене хушма пӗлӳ паракан педагогсен шалӑвӗ пӗлтӗрхи ҫур ҫулхинчен 57,4 процент ӳссе 16,5 пин тенке ҫитнӗ. Культура тата социаллӑ учрежденисенче тӑрӑшакансене уйӑхсерен вӑтамран 11–10 пиншер тенкӗ тӳленӗ-мӗн. Тухтӑрсем те ӳлӗмрен укҫа пӗчӗк тесе тарӑхма пӑрахасса шанас килет. Кӑҫалхи кӑрлач–ҫӗртме уйӑхӗсенче врачсен вӑл вӑтамран 27 пин тенкӗ ларнӑ, медицина сестрисен — 15,5 пин тенкӗ ытларах, санитаркӑсен 9 пин тенкӗрен иртнӗ. Врач тенӗрен, т.п врачсен 87 пин тенке ларни те пур иккен. Пӗр муниципалитетри тӗп тухтӑрӑн ача ҫуратма каяс умӗнхи отпуск 150 пин тенкӗ тухнӑ-мӗн.
Ҫапах та пур ҫӗрте те шалу пӗр пек лармасть иккен. Пӗр енчен, вӑтам тенине тӗп тухтӑр та, ансӑр специализациллӗ врач та кӗни паллӑ ӗнтӗ. Е тата ҫакна палӑртмалла. Пӗр ӗҫе пурнӑҫлакансен шалӑвех тӗрлӗ муниципалитетра расна-мӗн. Акӑ, шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденийӗсене илсен, Элӗк районӗнче педагогра тӑрӑшнине нимӗн те ҫитмест темелле.
Элӗк районӗнче кӑҫалхи ҫичӗ уйӑхра пилӗк Макҫӑмпа пилӗк Тари ҫуралнӑ. Тӗрӗссипе вӗсене ашшӗ-амӑшӗ чӑвашла ҫакӑн пек ачашласси иккӗленӳллӗ. Ӗлӗкхи ятсем таврӑнаҫҫӗ-ха, анчах Максим тата Даша тенипе...
Асӑннӑ районта кӑҫал 107 пепке кун ҫути курнӑ. Вӗсенчен 56-шӗ — хӗрачасем. Ҫавсенчен пиллӗккӗшне Даша тесе чӗнме тытӑннӑ, арҫын ачасен хушшинче вара — пилӗк Максим. Дмитрийсемпе Павелсем, Ксенийӑсемпе Анастасийӑсем тӑватшар, Кирилл, Артемий, Арсений тата Марийӑпа Анна — виҫшер.
Кӗркунне пысӑк экран ҫине «Юхха» фильм кӑларма ӗмӗтленеҫҫӗ. Тӗрӗссипе, ҫӗртме уйӑхӗнче Шупашкарти «Салют» культура керменӗнче унӑн хаклавӗ иртнӗ. Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Хавал» уйлӑхне пуҫтарӑннисем те ӑна курма ӗлкӗрнӗ.
Фильма Владимир Карсаков режиссёр ӳкернӗ. «Иоаким Максимов-Кошкинский хыҫҫӑн ку яхӑнччен чӑвашсен пӗр фильмӗ те ҫав шая ҫӗкленмен, — тесе хыпарлать ку пулӑм пирки Чӑваш наци телерадиокомпанийӗ.
Фильмӑн тӗп шухӑшне уҫса пама васкар мар. Ӑна чӑн пурнӑҫран илнӗ тесе ӗнентереҫҫӗ. Эпизодсене Шупашкар, Элӗк, Ҫӗмӗрле районӗсенче ӳкернӗ.
«Хуйхӑрсан та — юрӑпа, савӑнсан та — ташӑпа», — ҫак сӑмахсене ват кинемейсенчен пӗр хутчен мар илтнӗччӗ. Чӑвашсен мӗн авалтанпа юрӑ шӑрантарас, ташӑ ҫапас йӑла ҫирӗпленнӗ. Пирӗн, хальхи ӗмӗрен ҫыннисен вара ҫак халӑх юрӑ-ташшисене, йӑли-йӗркисене манӑҫмалла мар, мӗншӗн тесен вӗсем халӑх культурине палӑртаҫҫӗ.
Ҫак кунсенче «Истоки Цивиля» (чӑв. «Ҫавал ҫӑлкуҫӗ») регионсем хушшинчи туслӑх фестивалӗ Чӑваш Енри чи кӑсӑклӑ коллективсене пуҫтарнӑ. Фестивальӗн тӗп тӗллевӗ — халӑх йӑли-йӗркине чӗртсе тӑратасси тата юрӑ-ташӑ ушкӑнӗсем хушшинчи пултаруллӑх ҫыхӑнӑвне йӗркелесси. Иртнӗ кану кунӗсенче Ҫӗрпӳ районӗнчи Виҫҫӗмӗш Вӑрманкасси ҫывӑхӗнчи улӑха Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗмӗрлӗ, Вӑрнар, Элӗк тата Ҫӗрпӳ районӗсен фольклор ушкӑнӗсем пухӑннӑ.
Ку ҫулччен фестиваль икӗ хутчен Ҫӗмӗрле районӗнчи Тӑванкасси ялӗнче иртнӗ, ара унта Мӑн Ҫавал юханшывӗ пуҫланать-ҫке.
+15.3 °C